Wartość zdobnicza roślin

Wartość zdobnicza roślin zielnych i drzewiastych może się wyrażać w różny sposób: jedne odznaczają się dekoracyjnymi kwiatami, liśćmi lub owocami, inne tylko owocami, barwą pędów i kory, często też pokrojem. Znając wartość ozdobną poszczególnych roślin, można je wykorzystać przy zakładaniu parków, zieleńców, a także używać do dekoracji mieszkań. Ważnym czynnikiem, obok wartości plastycznych roślin, jest również skala wielkości roślin ozdobnych, obejmująca gatunki niskie, o wysokości zaledwie kilku centymetrów, jak również wyższe i bardzo wysokie (drzewa). Kwiaty są najczęstszym elementem ozdobnym, zwłaszcza wśród roślin zielnych. Mogą one występować pojedynczo i wówczas są duże, jak np. peonie, narcyzy, goździki, z roślin drzewiastych zaś magnolie, powojniki, róże, bądź, w kwiatostanach złożonych z licznych kwiatów małych, np. floksy, ostróżki, łyszczce. Wśród roślin drzewiastych ogromna większość jest ozdobna z kwiatostanów, np. tawuły (Spiraea), lilaki (Syringa), słodlin (Wisteria), kasztanowce (Aesculus). Istnieje też duża grupa roślin o kwiatach dużych, zebranych w okazałe kwiatostany, np. lilie, mieczniki, a wśród drzewiastych róże, różaneczniki, milin (Campsis). Barwa kwiatów jest różna. Każdy rodzaj ma określoną gamę barw, właściwą poszczególnym gatunkom. Ogólnie można przyjąć, że istnieją dwie zasadnicze grupy roślin o ozdobnych kwiatach: o ograniczonej skali barw i dużej skali barw. Wśród roślin zielnych o ograniczonej skali barw kwiatów należy wymienić: pełnik (Trollius) o kwiatach żółtych, firletkę (Lychnis) o kwiatach czerwonych, nagietek (Calendula) o kwiatach żółtych lub pomarańczowych, omieg (Doronicum) o kwiatach żółtych, narcyz (Nar- cissus) o kwiatach białych i żółtych, dzielżany (Helenium) o kwiatach żółtych. Wąską skalę barw w większym jeszcze stopniu obserwuje się u roślin drzewiastych, np. jaśminowce (Philadelphus) mają kwiaty wyłącznie białe, forsycja (Forsythia) kwiaty żółte, żylistek (Deutzia) kwiaty białe. Zupełnie przeciwstawną grupę tworzą rośliny o dużej skali barw kwiatów, zwłaszcza wśród licznych mieszańców. Typową rośliną o obszernej skali jest irys (Iris) oraz pierwiosnek (Primula), a w rodzinie Compositae złociń (Chrysanthemum). Do grupy tej spośród roślin drzewiastych należą róże. Dla wielu roślin głównym elementem dekoracyjnym są liście (odgrywa tu rolę wielkość liści, barwa i kształt). Zróżnicowanie liści u poszczególnych roślin pod względem wielkości, barwy i kształtu pozwala na tworzenie zestawień kontrastowych, głównie w kompozycjach parkowych. Wśród roślin zielnych o dużych liściach należy wymienić następujące gatunki: Ligularia sp., Rodgersia tabularis, Hosta sieboldiana, Heracleum lanatum. Kontrastowo małe liście występują u gatunków: Coreopsis verticillata, Aubretia sp., Cerastium sp. Do roślin drzewiastych o dużych liściach zaliczamy m.in. następujące gatunki: Carya laciniosa, Catalpa bignonioides, Aristolochia durior, Rubus odoratus, Ailanthus altissima. Większość drzew i krzewów ma liście drobne, np. brzozy (Betula), wierzby (Salix), tawuły (Spiraea), porzeczki (Ribes), irgi (Cotoneaster), suchodrzewy (Lonicera). Do zestawień kontrastowych pod względem barwy liści służą byliny,, drzewa i krzewy. Z bylin o barwnych liściach należy wymienić m.in. następujące gatunki i odmiany: Hosta fortunei .Marginatoalba’, Arabis albida .Foliis variegatis’, Ligularia clivorum, Ohtello. Rośliny drzewiaste o liściach barwnych mogą być reprezentowane przez następujące odmiany: Acer negundo ,Variegatum’, Fagus silvatica, Atropunicea, Berberis thunbergii, Atropurpureum, Prunus cerasifera, Woodii, Quercus robur, Concordia, z iglastych natomiast: Picea pungens, Glauca, Thuja occidentalis, Ellwangeriana aurea. Owoce jako element ozdobny występują głównie u drzew i krzewów. Wartość plastyczna owoców wyraża się kształtem lub barwą, niekiedy też obydwa te czynniki występują razem. Dodatnią cechą owoców jest to, że utrzymują się długo na krzewach w okresie jesieni, niekiedy przez całą zimę. Z drzew i krzewów o interesujących owocach suchych wymienić należy m.in. Halesia carolina, Gleditsia triacanthos, Clematis vitalba, Pterocarya jraxinifolia. Dużo drzew i krzewów ma owoce barwne. Charakterystyczne jest, że skala barw owoców u poszczególnych gatunków w obrębie rodzajów jest większa, niż barwa ich kwiatów. Barwne owoce występują u następujących rodzajów drzew i krzewów: Berberis — owoce czerwone, koralowe, czarne; Cotoneaster — owoce czerwone, czarne, koralowe, granatowe, Sorbus — owoce pomarańczowe, żółte, brązowe, Crataegus — owoce czerwone, pomarańczowe, purpurowe, czarne, Lonicera — owoce czerwone, szkarłatne, pomarańczowe, purpurowe, Viburnum — owoce koralowe, niebieskie, czarne, czerwone. Również poszczególne gatunki odznaczają się interesującą barwą owoców, np. Prunus serotina, Euonymus europaea. Niektóre drzewa i krzewy mają barwną korę na pędach, zwłaszcza rocznych. Barwa pędów jest wyraźnie widoczna w stanie bezlistnym, zwłaszcza w okresie zimy i na przedwiośniu. Rośliny o barwnych pędach występują w niektórych rodzajach, np. Cornus, Salix, Tilia, Rosa. W rodzaju Salix występują barwy: żółta, pomarańczowoczerwona, czerwona, zielona, purpurowa. U dereni (Cornus) spotyka się pędy roczne o korze barwy czerwonej, purpurowej, purpurowoczerwonej i żółtej. Lipy (Tilia) mają zróżnicowaną barwę kory pędów rocznych, np. Tilia platyphyllos ma pędy purpurowe, Tilia platyphyllos ,Aurea’ — żółte, Tilia cordata — brązowe. Spotyka się również krzewy o pędach zielonych, np, Kerria japonica, Laburnum anagyroides, Aristolochia durior. Elementem ozdobnym pędów jest powierzchnia kory, siny lub biały nalot woskowy, występujący zwłaszcza w okresie bezlistnym (np. Acer negundo, Salix acutifolia, Rubus caesius). Pędy niektórych drzew i krzewów są pokryte warstwami korka, który się odkłada w kształcie cienkich listew (np. Euonymus alata, E. phellemana), nieregularnych zgrubień (Ulmus carpinifolia, Suberosa), wałeczkowatych listew biegnących wzdłuż międzywęźli (Acer campestre). Na pędach istnieją również ozdobne elementy kłujące — ciernie i kolce. Są one właściwe niektórym rodzajom, np. u rodzaju Rosa spotykamy kolce różnego kształtu i wielkości. U igliczni (Gleditsia triacanthos) występują ciernie o charakterystycznym trójdzielnym kształcie. Wartość ozdobna wielu krzewów i drzew często jest zawarta w ich pokroju, który kształtuje zespół gałęzi, ich wielkość, liczba oraz układ i odchylenie od osi drzewa. Występują więc korony o kształcie kulistym, kopulastym, stożkowatym, kolumnowym, wrzecionowatym lub nieregularnym. Pokrój drzewa jest jednym z głównych elementów kompozycji parkowych.